Tło powstania

„Europa. Nasza historia“ jako projekt opracowanego wspólnie przez Polaków i Niemców podręcznika do historii Europy jest kontynuacją dialogu, który od dziesięcioleci prowadzą historycy, geografowie oraz dydaktycy obu krajów, zwłaszcza w ramach Wspólnej Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej Historyków i Geografów. Stworzenie podręcznika do historii Europy, który mógłby być wykorzystywany na lekcjach zarówno w polskich, jak i niemieckich szkołach, było logiczną konsekwencją tych działań.

„Po raz pierwszy młodzi Polacy i Niemcy otrzymają to samo kwantum wiedzy o przeszłości. Będziemy mogli spierać się o interpretacje, ale ich podstawą będzie rzetelna wiedza. To ważne, bo właśnie brak wiedzy i wrażliwości dla „innego” jest źródłem nieporozumień i konfliktów.” Robert Traba, Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk

W grudniu 2007 roku ministrowie spraw zagranicznych Polski i Niemiec poparli ideę powstania podręcznika. Na początku roku 2008 rządy obu krajów porozumiały się w sprawie organizacji wspólnego przedsięwzięcia. Politycznej koordynacji i wspierania projektu podjęło się po polskiej stronie Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po stronie niemieckiej natomiast Federalne Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz ministerstwa edukacji krajów związkowych pod przewodnictwem Ministerstwa Edukacji, Młodzieży i Sportu Kraju Związkowego Brandenburgii. Wsparcia finansowego udzieliła także Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej. Odpowiedzialność za naukowe opracowanie projektu powierzono obu współprzewodniczącym Wspólnej Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej. Funkcję koordynacji naukowej podczas opracowywania serii podręczników pełni Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie oraz Instytut Międzynarodowych Badań Podręcznikowych im. Georga Eckerta w Brunszwiku (Członek Stowarzyszenia Leibniza). Ramy instytucjonalne projektu tworzą dwa gremia: Rada Zarządzająca oraz Rada Ekspertów. Rada Ekspertów w wydanych w roku 2010 „Zaleceniach” przedstawiła koncepcję polsko-niemieckiej serii podręczników.

Składająca się docelowo z czterech tomów seria podręczników jest efektem wspólnej, polsko-niemieckiej pracy w wielorakim tego słowa znaczeniu. Po pierwsze, powstał on w ścisłej współpracy wydawnictw Eduversum oraz Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych, autorów, naukowych koordynatorów i ekspertów od poszczególnych epok z obu krajów. Po drugie, poszczególne rozdziały są efektem długiej dyskusji nad sposobem ukazania w podręczniku szkolnym spojrzenia na historię uwrażliwiającego na różne punkty widzenia i różne dydaktyczne ujęcia przeszłości.

„Ten nowatorski podręcznik do nauczania historii stanowi coś więcej, aniżeli tylko historyczne rozważania na temat Europy. Jest on odzwierciedleniem rezultatów długiego procesu dyskusji na temat tego, w jaki sposób w jednym wspólnym podręczniku dać wyraz różnorodnym perspektywom, interpretacjom oraz podejściom dydaktycznym.“ Günter Baaske, Minister ds. Szkolnictwa, Młodzieży i Sportu Kraju Związkowego Brandenburgii

Z punktu widzenia polityki naukowej i edukacyjnej projekt ma ogromne znaczenie dla stosunków polsko-niemieckich. Obie strony dają w ten sposób wyraz woli uwzględnienia w nauczaniu historii doświadczeń historycznych sąsiada oraz intensyfikacji dialogu naukowego na tematy historyczne. Ale to nie historia stosunków polsko-niemieckich jest przedmiotem niniejszej serii podręczników. Jest to – całkowicie w duchu tytułu, którym została opatrzona – seria podręczników do nauki historii Europy, odpowiadająca pod względem materiału i nabywanych umiejętności programom nauczania w Polsce i w Niemczech.

Założenia wychodzą zatem daleko poza kontekst polsko-niemiecki i czynią podręcznik interesującym dla szerokiego kręgu odbiorców. Uczniowie korzystający z podręcznika mają możliwość nabyć umiejętność postrzegania historii swojego kraju w kontekście europejskim oraz jej oceny z różnych perspektyw. W ten sposób mają oni posiąść świadomość historyczną, która pozwoli im na dokonanie refleksji i konstruktywne obcowanie z różnorodnością historycznych doświadczeń. „Europa. Nasza historia” w takiej właśnie formie może mieć przełomowe znaczenie dla europejskiej świadomości historycznej, która nie staje w opozycji do różnorodności historycznych pamięci narodowych i interpretacji historii w Europie, lecz wychodzi im naprzeciw w duchu ponadnarodowym, wzbudzając empatię i zachęcając do podjęcia kompetentnego dialogu.

„Debata na temat pamięci narodowej jest i była niekończącym się procesem, który w wielu częściach tego świata prowadził i ciągle jeszcze prowadzi do konfliktów. Wspólna dyskusja w kontekście transgranicznym […] może przyczynić się do pojednania, do przezwyciężenia różnic wewnątrz społeczeństw i pomiędzy nimi. Na tym tle ten [pierwszy] tom i uwieńczone sukcesem zakończenie całej serii podręczników będzie miało duże znaczenie międzynarodowe.“ Eckhardt Fuchs, Instytut Międzynarodowych Badań Podręcznikowych im. Georga Eckerta